#34 Typy Psychologiczne

Co wpływa na to, że niektórzy ludzie w zespole pracują ze sobą lepiej, a inni mają trudności we współpracy i we wzajemnej komunikacji?
Jakie strategie komunikacyjne stosujesz, żeby rozmawiać z osobami o różnych podejściach i o różnych stylach pracy?
Czy masz w swoim otoczeniu osobę, z którą trudno Ci się porozumieć? Jakie są Twoje przypuszczenia co do przyczyn tej trudności?

Drabina Rozwoju

Na początku chciałbym przedstawić Ci Drabinę Procesu Rozwoju, która jest kluczowym narzędziem wspierającym adaptację i wdrażanie skutecznych rozwiązań.

Pierwszy szczebel drabiny to poziom świadomości

Świadomość to zrozumienie, co jest dla Ciebie ważne. Co lubisz, a czego nie lubisz – zarówno w komunikacji, jak i w relacjach z innymi. To samo dotyczy świadomości potrzeb Twojego rozmówcy. Jeśli nie rozumiesz, co jest ważne dla drugiej osoby, trudno będzie Ci stosować odpowiednie strategie komunikacyjne. Oczywiście można działać intuicyjnie, co czasem przynosi dobre rezultaty, ale tutaj dążymy do świadomego działania, które przynosi wymierne korzyści. Kiedy masz świadomość swojego potencjału i swoich ograniczeń, łatwiej będzie Ci zrozumieć zachowania innych.

Drugi szczebel to zrozumienie

Zrozumienie tego, co jest istotne dla Twojego rozmówcy, jakie są jego mocne i słabe strony w komunikacji interpersonalnej. Gdy osiągniesz ten poziom, jesteś gotów wejść na trzeci szczebel.

Trzeci szczebel to adaptacja

Jest to etap, na którym zaczynasz dostosowywać swoje zachowania do konkretnych sytuacji, uwzględniając potrzeby i cechy Twojego rozmówcy. Dopiero wtedy, kiedy przebrnąłeś przez te pierwsze trzy poziomy, możesz przejść na ostatni szczebel drabiny.

Czwarty szczebel to działania

Działanie, czyli wdrażanie skutecznych i świadomie dobranych strategii komunikacyjnych.

Wspominam o tej drabinie, ponieważ często na szkoleniach słyszę opinie w stylu: „Artur, uważam, że umiejętność budowania relacji to pewien dar. Ja tego daru nie mam, Nie potrafię dogadać się ze wszystkimi.”

Istotne jest jednak to, że dzięki Drabinie Procesu Rozwoju każdy może doskonalić swoje umiejętności komunikacyjne, ponieważ opierają się one na świadomości, zrozumieniu, adaptacji i działaniu – krokach, które są dostępne dla każdego z nas.

Chciałbym przedstawić Ci moje spojrzenie na temat budowania relacji i komunikacji interpersonalnej. I kluczowe tutaj jest słowo „umiejętność”. A jeśli mówimy o umiejętnościach, to znaczy, że są one nabywalne. To nie są wrodzone zdolności, z którymi ktoś się urodził. To coś, czego możesz się nauczyć i co możesz doskonalić. Każdy z nas posiada dziś umiejętności, których 10, 15, czy 20 lat temu nie posiadał.

Bardzo często, tłumacząc ten proces, posługuję się modelem przejścia od nieświadomej niekompetencji do nieświadomej kompetencji.

Rozwój każdej nowej umiejętności zaczyna się na poziomie nieświadomej niekompetencji – nie zdajemy sobie nawet sprawy z tego, czego nie wiemy. Dopiero kiedy zaczyna nas interesować dany temat, np. rozwijanie umiejętności budowania relacji, przechodzimy na poziom świadomej niekompetencji – zaczynamy rozumieć, czego musimy się nauczyć i które elementy są kluczowe. Kolejnym etapem jest świadoma kompetencja. To moment, kiedy opanowaliśmy daną umiejętność, ale jej zastosowanie ciągle wymaga od nas uwagi i koncentracji. Ten etap wiąże się z praktyką i systematycznym wdrażaniem wiedzy, aż w końcu przechodzimy do etapu nieświadomej kompetencji. Na tym poziomie działania stają się naturalne i automatyczne, a wykonywanie zadań nie wymaga już świadomej uwagi.

Ten model pokazuje, że umiejętności interpersonalne, podobnie jak wiele innych, można rozwijać stopniowo. Oznacza to, że każdy, kto chce opanować sztukę komunikacji i budowania relacji, ma możliwość osiągnięcia w niej biegłości poprzez świadome ćwiczenie i rozwijanie. W pewnym momencie, dzięki ciągłej praktyce i ćwiczeniom, wchodzisz na poziom nieświadomej kompetencji. To etap, na którym wykonujesz daną czynność automatycznie, bez świadomego wysiłku.

Podobnie dzieje się w nauce języka – początkowo koncentrujesz się na regułach gramatycznych, składni, konstrukcji zdań, a gdy osiągniesz biegłość, przestajesz myśleć o regułach. Cały proces odbywa się naturalnie, bez analizowania każdego kroku.

Tak samo jest z umiejętnościami budowania relacji i komunikacji interpersonalnej. Dzięki praktyce, obserwacji, i refleksji, osiągasz poziom nieświadomej kompetencji i działasz intuicyjnie – często nie zdając sobie sprawy, jak wielki wpływ wywierasz na innych.

Insights Discovery

Insights Discovery, podobnie jak obserwacje Hipokratesa, zakłada, że różnorodność naszych zachowań i preferencji wynika z różnorodnych „energii życiowych” działających w każdym z nas.

Hipokrates obserwował typy osobowości i przypisywał im wpływ różnych związków chemicznych w organizmie. Insights Discovery natomiast mówi o czterech głównych energiach, które wpływają na nasze zachowania, styl komunikacji, podejmowanie decyzji i to, co cenimy w relacjach z innymi.

Według modelu Insights Discovery wszystkie cztery energie są obecne w każdej osobie, choć mogą występować w różnej kolejności i w różnym natężeniu.

Każda z tych energii ma swój unikalny potencjał, który pomaga nam funkcjonować w sposób zgodny z naszą psychologiczną konstrukcją i wartościami. Każda z czterech energii niesie ze sobą również pewne ograniczenia, o których warto pamiętać.

Należy podkreślić to, że energie te nie świadczą o naszych kompetencjach ani umiejętnościach zawodowych. Są bardziej wskazówką dotyczącą tego, do jakich zachowaniach mamy tendencję, szczególnie w relacjach z innymi – zarówno tych świadomych, jak i mniej świadomych.

Energie Modelu Insights Discovery

Czerwona (Ognista) – oznacza energię zdecydowania, asertywności, odwagi i nastawienia na działanie. Osoby, u których dominującą energią jest ognista czerwona, często charakteryzują się stanowczością i wysokimi wymaganiami zarówno wobec siebie, jak i wobec innych.
Żółta (Słoneczna) – to energia optymizmu, entuzjazmu, radości i otwartości. Charakteryzuje osoby, które łatwo nawiązują kontakty, wnoszą pogodę ducha do relacji i działają z energią, która inspiruje innych.
Zielona (Kojąca) – osoby z dominującą energią zieloną są bardziej wyciszone, empatyczne i przywiązują dużą wagę do lojalności, zaufania i bliskich relacji. Zielona energia jest ukierunkowana na harmonijne relacje i łagodzenie konfliktów.
Niebieska (Chłodna) – oznacza obiektywizm, analityczne podejście, ostrożność i dystans. Osoby z przewagą tej energii podchodzą do zadań z chłodnym profesjonalizmem i dużą precyzją. Cenią sobie dokładność i obiektywizm.

Ćwiczenie dla Ciebie:

– Krok 1: Poszukaj w tych opisach cech, które najbardziej odpowiadają Twoim zachowaniom i preferencjom. Zastanów się, która z energii jest Ci najbliższa i która najbardziej odzwierciedla Twoje naturalne skłonności.

– Krok 2: Określ energię, którą widzisz u siebie najmniej. Zapisz ją na ostatnim, czwartym miejscu.

– Krok 3: Pozostałe dwie energie umieść na drugim i trzecim miejscu, zastanawiając się, która ma na Ciebie większy wpływ, a która mniejszy.

To ćwiczenie może dać Ci wartościowy wgląd w to, jak funkcjonujesz w relacjach z innymi i jakie są Twoje naturalne mocne strony oraz obszary, które mogą być dla Ciebie wyzwaniem.

Każda z tych energii – Czerwona, Żółta, Zielona i Niebieska – niesie ze sobą zarówno potencjał, jak i pewne ograniczenia. W rozwoju kompetencji interpersonalnych warto zrozumieć, która energia jest u Ciebie dominująca, oraz z jakimi energią najtrudniej Ci się współpracuje. To zrozumienie pozwoli Ci na adaptację swojego stylu komunikacji, by budować bardziej efektywne i zbalansowane relacje.

Energia Ognista Czerwona

Koncentruje się na działaniu, zdecydowaniu i dążeniu do rezultatów. Osoby o dominującej czerwonej energii są zwykle mocno zorientowane na efektywność i skuteczność. Oczekują szybkiego działania zarówno od siebie, jak i od innych. Ich nastawienie można porównać do zdobywcy, który podejmuje wyzwania z odwagą i determinacją. Mają dużą łatwość w podejmowaniu decyzji i przejmowaniu inicjatywy, co często czyni te osoby naturalnymi liderami.

Ognista Czerwona energia, kiedy pojawiają się trudności lub kiedy „wstaje lewą nogą”, potrafi przejawiać cechy, które mogą być bardzo wymagające dla otoczenia. Zamiast cierpliwego podejścia, osoby o przewadze czerwonej energii mogą być wtedy napastliwe, kontrolujące, a nawet apodyktyczne. Narzucają swoje zdanie i mają tendencję do wywierania presji, zwłaszcza czasowej – w myśl zasady „czas to pieniądz”. Ich nietolerancja na opóźnienia czy usprawiedliwienia może sprawiać, że wszelkie próby wyjaśnień uznają za wymówki, ignorując w pełni kontekst sytuacji. Dla czerwonej energii liczy się szybkie, konkretne działanie, a brak natychmiastowych rezultatów może jedynie wzmacniać ich irytację.

Energia Słoneczna Żółta

Osoby z przewagą tej energii są pozytywnie nastawione, spontaniczne i otwarte na innych. Ich naturalna pogoda ducha i optymizm sprawiają, że mają talent do angażowania się w różne projekty i motywowania ludzi wokół siebie. Żółtą energię wspiera kreatywność. Energia ta wprowadza lekkość i entuzjazm, szczególnie w zespołach czy grupach zadaniowych.

Słoneczna Żółta energia w „kiepskim nastroju” staje się chaotyczna, rozkojarzona, a czasami nawet może tracić umiejętność obiektywnej oceny sytuacji przyjmując nadmiernie optymistyczne podejście jako formę ucieczki od problemów. W obliczu presji mogą unikać konfrontacji lub bagatelizować problem, próbując wprowadzić na siłę pozytywne nastawienie, wierząc, że „jakoś to będzie”. Ich tendencja do unikania trudnych tematów może sprawić, że inni uznają ich za niepoważnych lub nierozsądnych.

Energia Kojąca Zielona

Energia zielona koncentruje się na harmonii i głębokich relacjach. Osoby o przewadze tej energii są zwykle troskliwe, lojalne i cenią sobie współpracę oraz spokój. Zwracają dużą uwagę na emocje i potrzeby innych, co sprawia, że są znakomitymi mediatorami. Świetnie sprawdzają się w sytuacjach, gdy trzeba rozładować napięcia. Często wykazują dużą wytrwałość i potrafią tworzyć stabilne relacje z innymi oparte na zaufaniu.

Kiedy osoba z dominującą zieloną energią odczuwa presję lub nieprzyjemne emocje, może wykazywać skłonność do nadmiernej uległości, aby uniknąć konfliktów, co sprawia, że może być postrzegana jako niezdecydowana lub nieasertywna. Zamiast wyrazić swoje potrzeby, osoby te mogą tłumić emocje, starając się jedynie załagodzić sytuację, co nie zawsze przynosi pozytywny efekt, a może prowadzić do poczucia niedocenienia lub znużenia. Mogą zamknąć się w sobie lub wycofać, przez co trudniej im stawić czoła wyzwaniom.

Energia Chłodna Niebieska

Ta energia koncentruje się na analizie i precyzji. Osoby o przewadze tej energii są metodyczne, dokładne i lubią szczegółową analizę. Zanim podejmą jakąkolwiek decyzję wolą dwa razy się zastanowić. Mają wysokie standardy dotyczące jakości w swoich działaniach, co sprawia, że cenią sobie profesjonalizm i obiektywizm. Dystans, który przyjmują wobec emocji innych osób i sytuacji, umożliwia im zachowanie trzeźwego spojrzenia nawet w trudnych momentach.

Gdy coś idzie niezgodnie z planem, „Niebiescy” mogą stać się nadmiernie analityczni, co skutkuje odkładaniem działań w nieskończoność w poszukiwaniu „doskonałego” rozwiązania. Ich perfekcjonizm i koncentracja na szczegółach mogą ich paraliżować, a ich komunikacja staje się wtedy chłodna, co może sprawiać wrażenie obojętności lub braku empatii wobec innych. W trudnych chwilach ich naturalna precyzja może przerodzić się w skrajny krytycyzm, a każda niezgodność z ich standardami staje się potencjalnym problemem.

Kiedy stajesz się świadomy nie tylko swoich mocnych stron, ale także ograniczeń, wynikających z dominującej energii, łatwiej jest przewidywać potencjalne reakcje w trudnych sytuacjach – zarówno własne, jak i osób w Twoim otoczeniu. Ta samoświadomość umożliwia Ci bardziej efektywne działanie i dostosowywanie zachowań w obliczu różnych wyzwań. Kluczem jest opracowanie indywidualnego planu rozwoju, który pozwala rozwijać mocne strony, kontrolować trudniejsze emocje i wykorzystywać różne style działania w sposób, który wzmacnia Twoje relacje z innymi.

Na koniec tego odcinka zachęcam Cię do refleksji i do podzielenia się swoimi spostrzeżeniami w komentarzach:

Jaką energię dostrzegasz u siebie jako dominującą?
Z którym typem osobowości – Czerwonym, Żółtym, Zielonym, czy Niebieskim – najłatwiej Ci się współpracuje i dlaczego?
I odwrotnie, czy jest jakiś typ, który stanowi dla Ciebie większe wyzwanie? Co sprawia, że współpraca z nim wymaga od Ciebie większego wysiłku?

Dzięki takim refleksjom możesz lepiej zrozumieć zarówno siebie, jak i dynamikę w swoim otoczeniu – w pracy, w zespole i w relacjach.

Artur Raba