#32 Psychologia Osobowości

  • Jakie znaczenie ma zrozumienie własnego stylu zachowania i własnej osobowości w pracy zespołowej albo w relacji z klientem?
  • Czy kiedykolwiek doświadczyłeś trudności w komunikacji z innymi wynikających z różnic osobowości?
  • Jakie to były sytuacje i jakie są Twoje oczekiwania wobec lepszego zrozumienia typów osobowości?

Dzisiaj chciałbym przybliżyć Ci temat dotyczący różnic i podobieństw między różnymi typami osobowości. To wiedza, którą możesz wykorzystać zarówno w życiu zawodowym, jak i prywatnym. Temat ten może pomóc Ci odpowiedzieć na pytanie: „Dlaczego (gdy poznajesz nową osobę) relacja układa się bez najmniejszych problemów?”.

Często wtedy mówimy: „nadajemy na tych samych falach” lub „zadziałała chemia”. Innym razem jednak, mimo bogatego doświadczenia życiowego i zawodowego, jakaś relacja wydaje się trudna i mało efektywna. I w takich momentach zastanawiasz się: „Dlaczego ta osoba zachowuje się w ten sposób?” lub „Dlaczego on podejmuje decyzje w taki, a nie inny sposób?”.

Dzisiejszy temat jest odpowiedzią na tego typu pytania. Po wysłuchaniu tego odcinka nie tylko lepiej zrozumiesz różne typy osobowości, ale także zdobędziesz praktyczne narzędzia, które pomogą Ci budować lepsze relacje – w komunikacji, współpracy, sprzedaży, zarządzaniu, a także w negocjacjach.

 

Dwie Ważne Informacje

Na początek mam dla Ciebie dwie informacje – obie dobre, choć w nieco inny sposób.

Pierwsza dobra wiadomość jest taka, że po dzisiejszym odcinku, a prawdopodobnie po całej serii, bo ten temat wymaga szerszego omówienia, Twoja wiedza na temat psychologii osobowości i stylów komunikacyjnych znacząco wzrośnie. Dzięki temu większość spraw będziesz w stanie załatwić szybciej, łatwiej i skuteczniej.

Celem tego cyklu jest dostarczyć Ci wiedzy, która pozwoli Ci przenieś jakość Twoich relacji interpersonalnych na wyższy poziom – by Twoja komunikacja, współpraca i zarządzanie były bardziej efektywne i bardziej przyjemne, zarówno dla Ciebie, jak i dla Twoich rozmówców.

Druga dobra wiadomość jest taka, że po całej serii tych nagrań, Twoja wiedza i umiejętności z zakresu komunikacji interpersonalnej, budowania relacji i psychologii osobowości wzrosną na jeszcze wyższy poziom.

Choć obie wiadomości brzmią podobnie, to jednak z drugą wiadomością związany jest aspekt odpowiedzialności. Sir John Whitmore, znany jako ojciec coachingu biznesowego, powiedział kiedyś: „Jesteś w stanie kontrolować tylko to, czego jesteś świadomy. To, czego nie jesteś świadomy, ma kontrolę nad Tobą.” A zatem świadomość przynosi nie tylko władzę, ale również odpowiedzialność.

Po serii tych nagrań Twoja świadomość dotycząca stylów komunikacyjnych wynikających z różnych typów osobowości bardzo wzrośnie. Dzięki temu zdobędziesz nie tylko większą kontrolę nad daną relacją, ale na Tobie spocznie odpowiedzialność za jakość tych relacji. Już nie będziesz mógł powiedzieć: „Nie rozumiem, dlaczego ona zachowuje się w ten sposób”, albo „Nie rozumiem, dlaczego on podejmuje decyzje tak, a nie inaczej?”. Bo będziesz wiedzieć.

 

Strategia Budowania Relacji

Zacznijmy od początku – od tego, co jest kluczem do budowania dobrych, skutecznych i efektywnych relacji interpersonalnych. Niezależnie od tego, czy mówimy o środowisku zawodowym, czy prywatnym, pierwszym krokiem jest lepsze zrozumienie samego siebie. Jeśli mamy za sobą 20, 30, 40, a może i 50 lat życia, powinniśmy znać siebie całkiem dobrze. Jednak im lepiej poznajesz swoje osobiste preferencje; im lepiej rozumiesz, co jest dla Ciebie ważne w komunikacji; co Ci odpowiada, a co sprawia trudność, tym łatwiej jest zrozumieć innych.

Poznanie siebie oznacza także uświadomienie sobie swoich wewnętrznych motywatorów – tego, co wpływa na Twój sposób podejmowania decyzji i Twój stosunek do zadań czy wyzwań. Im lepiej rozumiesz siebie, tym łatwiej dostrzec swój własny potencjał. Łatwiej zauważysz swoje mocne strony, ale również obszary, które mogą przeszkadzać Ci w komunikacji z innymi. Te ograniczenia wynikają z Twoją konstrukcji psychologicznej – z Twojego „psychologicznego DNA”.

Ludzie od zarania dziejów zastanawiali się nad tym, kim są i jak funkcjonować w relacjach z innymi. Pamiętaj, że sposób, w jaki budujesz relacje, jest wypadkową dwóch kluczowych elementów:

Po pierwsze jest wynikiem Twojej wewnętrznej konstrukcji psychologicznej. Są osoby, które z natury są bardziej dyrektywne – lubią mieć poczucie kontroli, wpływu na sytuację i relacje, w których uczestniczą. Z drugiej strony, są też osoby, które czują się komfortowo, oddając część swojej przestrzeni rozmówcy i czerpią z tego wiele korzyści. W swoim otoczeniu znajdziesz więc osoby bardziej dominujące i te, które wykazują się większą uległością czy biernością. Każda z tych postaw ma swoje zalety i ograniczenia, a to, która z nich jest skuteczniejsza, zależy od kontekstu – w jednych sytuacjach lepiej sprawdzi się podejście dyrektywne, a w innych uległe.

Drugim elementem mającym ogromny wpływ na Twoje relacje jest to, kto znajduje się po drugiej „stronie stołu”. Jak postrzegasz naszego rozmówcę? Jeśli postrzegasz tę osobę jako silniejszą, bardziej kompetentną czy bardziej doświadczoną, to masz naturalną tendencję do oddawania nieco swojej przestrzeni. Natomiast jeśli uznajesz, że nasz rozmówca jest mniej kompetentny, mniej doświadczony lub słabszy, zwykle masz tendencję do zagarniania większej części tej przestrzeni dla siebie.

To, czy będziesz wdanej  relacji bardziej „myśliwym” czy „ofiarą”, zależy więc z jednej strony od Twojej konstrukcji psychologicznej, a z drugiej od tego, jak odbierasz osobę, z którą wchodzisz w relację.

Pierwszym krokiem do budowania lepszych relacji jest więc lepsze zrozumienie samego siebie – swoich mocnych stron w komunikacji i budowaniu relacji. Im lepiej siebie znasz, tym łatwiej zauważasz podobne cechy u innych, co pozwala Ci budować bardziej świadome i dopasowane relacje.

 

Zastanów się teraz: Jaki jesteś?

Wyobraź sobie teraz taką sytuację: idziesz ulicą swojego miasta i podchodzi do Ciebie dziennikarz z mikrofonem, pytając: „Jaki jesteś? Jaka jesteś?”. Choć pytanie wydaje się proste, nie zawsze łatwo jest na nie odpowiedzieć. Gdybyś miał opisać siebie trzema lub pięcioma przymiotnikami, które odzwierciedlają Twój temperament i osobowość, co byś odpowiedział? Np.: „jestem osobą otwartą, pozytywnie nastawioną, optymistyczną, kreatywną, spontaniczną, choć czasem mało systematyczną.”

Zrób teraz to ćwiczenie. Weź kartkę papieru, zastanów się chwilę i zapisz: jaki jesteś lub jaka jesteś. Trzymaj tę notatkę pod ręką, bo w kolejnych minutach i w kolejnych odcinkach tego cyklu będziesz do niej wracać i zobaczysz, jak zdobyta tutaj wiedza pomoże Ci określić Twój typ osobowości i związany z nim styl komunikacji.

Zauważ, że z łatwością potrafimy przypisać proste, trafne przymiotniki osobom w naszym otoczeniu. Kiedy dobrze kogoś znasz, bez trudu możesz powiedzieć: „Ten człowiek jest taki, taki i taki” a o kimś innym: „Ona jest bardziej taka i taka.” Za tymi określeniami kryje się jednak cenne źródło informacji o typie osobowości Twojego rozmówcy. A znajomość typu osobowości danej osoby pozwoli Ci lepiej zrozumieć jej styl komunikacji, preferencje i wewnętrzne motywacje.

Dzięki tej wiedzy będziesz wiedzieć, jak oddziaływać na te motywatory i jak komunikować się z daną osobą.

Innymi słowy, pierwszym krokiem do budowania lepszych relacji interpersonalnych i skuteczniejszych strategii komunikacyjnych jest przede wszystkim zrozumienie swojego własnego stylu komunikacji – jego potencjału, ale też jego ograniczeń – oraz pełne zrozumienie osoby, z którą wchodzisz w interakcję. Jeśli nie zrozumiesz dobrze osoby, z którą rozmawiasz; i nie rozumiesz jej potrzeb w zakresie komunikacji, Twoje działania nie będą efektywne.

 

Hipokrates – początki psychologii osobowości.

Nasza wiedza na temat psychologii osobowościowych sięga jeszcze starożytności, a konkretnie czasów Hipokratesa – ojca współczesnej medycyny. W V wieku p.n.e. Hipokrates dostrzegł, że pacjenci zgłaszający się do niego z tym samym problemem – np. ze złamanym palcem – reagują i komunikują się w różny sposób i mają różne oczekiwania. Zauważył, że różnice te mogą wynikać z wpływu określonych substancji produkowanych przez organizm, które nazwał „humorami”. Wyróżnił cztery typy humoralne, które miały określać temperament i zachowania człowieka.

Oczywiście, warto podchodzić ostrożnie do takich generalizacji. Redukowanie 8 miliardów ludzi do czterech typów osobowości to bardzo ryzykowne uproszczenie, ale jak każda generalizacja, pozwala ona łatwiej zrozumieć pewne charakterystyczne wzorce zachowań.

Hipokrates wyróżnił cztery typy osobowości, które do dziś funkcjonują w naszej kulturze: choleryk, sangwinik, flegmatyk i melancholik. Każdy z tych typów charakteryzuje się swoistym podejściem do życia i typowymi reakcjami w określonych sytuacjach. Co najważniejsze, Hipokrates zauważył, że jeśli dobrze zidentyfikujemy typ osobowości danej osoby, to z dużym prawdopodobieństwem możesz przewidzieć, jak dana osoba zareaguje na różne sytuacje. Ta wiedza staje się więc cennym narzędziem pozwalającym dostosować sposób komunikacji i oddziaływać na reakcje drugiej strony.

  1. Choleryk

Jak sama nazwa wskazuje, to osobowość, którą często kojarzymy z pewną gwałtownością i impulsywnością. Choleryk postrzegany jest jako naturalny lider: osoba bardzo zdecydowana, pewna siebie i skłonna do narzucania innym swojego zdania. Często bywa nieustępliwy i bezkompromisowy. Tego rodzaju charakter domaga się zdecydowanego, konkretnego podejścia w komunikacji, które odpowiada jego potrzebom i szanuje jego potrzebę działania.

Hipokrates powiązał ten typ osobowości z żółcią produkowaną przez wątrobę, którą uznawał za odpowiedzialną za gwałtowne i dynamiczne zachowania.

 

  1. Sangwinik

Hipokrates przypisał sangwiników do żywiołu krwi, którą utożsamiał z radością życia i spontanicznością. Sangwinicy to osoby otwarte, optymistyczne, lubiące zabawę, często bardzo spontaniczne. Jednak ich słabością bywa zbyt emocjonalna reakcja na wydarzenia oraz skłonność do działania bez planowania i analizy ryzyka – kwestie te dla sangwinika często pozostają wręcz niezrozumiałe.

 

  1. Flegmatyk

Flegmatyk powiązany przez Hipokratesa z flegmą, czyli śluzem, reprezentuje spokojniejsze, bardziej wycofane podejście do życia. Flegmatycy preferują obserwację z boku. Unikają bycia w centrum uwagi i wolą dostosować się do otoczenia, zamiast je zmieniać. Są niezwykle solidni, systematyczni, wykonują swoje zadania bez zbędnych fanfar i w zaciszu własnej przestrzeni.

 

  1. Melancholik

Melancholik z kolei, według Hipokratesa pod największym wpływem tzw. „czarnej żółci”, jest osobą najbardziej obiektywną i analityczną, choć ma tendencje do częstych zmian nastroju, często o melancholijnym zabarwieniu. Melancholicy są uporządkowani, chłodni w kalkulacjach i skrupulatnie analizują wszystkie za i przeciw. Mają skłonność do dostrzegania trudności i bywają sceptyczni wobec nowych idei.

 

Te cztery archetypy osobowości mogą dać Ci podstawową wiedzę na temat preferencji komunikacyjnych osób wokół Ciebie. Już teraz możesz zauważyć, że różne typy osobowości wymagają odmiennych stylów komunikacji i budowania relacji: podejście do choleryka powinno różnić się od tego, jakie stosujesz wobec flegmatyka, a styl komunikacji z sangwinikiem czy melancholikiem również będzie wymagał innego podejścia.

Na koniec zachęcam do refleksji: jeśli Hipokrates mógłby Cię obserwować w różnych sytuacjach – zawodowych, prywatnych, to do której kategorii by Cię przypisał? Choleryka, sangwinika, flegmatyka czy melancholika? Jeśli masz wątpliwości, możesz zastosować jedną z moich ulubionych metod diagnostycznych: zadaj sobie pytanie, którego typu osobowości nie dostrzegasz u siebie w ogóle lub dostrzegasz w bardzo niewielkim stopniu?

 

Artur Raba